Eleganckie meble i surrealizm: połączenie niemożliwe?

Eleganckie meble inspirowane surrealizmem to połączenie pozornie niemożliwe. Jak wiele wspólnego ma świat wzornictwa ze sztuką? Czy mebel może być sztuką, taką samą jak obraz czy rzeźba?
Te pytania, choć nie przynoszą jednoznacznych odpowiedzi, wskazują, że światy sztuki i projektowania przemysłowego przenikają się. Projektanci tak jak artyści cenią piękno i chcą tworzyć piękne przedmioty. Bywa, że uznani artyści podejmują się projektowania mebli, biżuterii czy odzieży, które stają się dla nich kolejną, inną formą ekspresji. Zazwyczaj postrzegamy te projekty inaczej niż ‘zwykłe’ meble czy ubrania – nie przynależą w pełni ani do świata sztuki, ani do świata wzornictwa. Intrygują, dziwią i budzą zachwyt, bo sztuka ma to do siebie, że wzbudza emocje.

Inspiracje dziełami sztuki w świecie designu mogą być mniej lub bardziej bezpośrednie, przejawiające się na poziomie idei, formy, czasem nawet pojedynczego koloru. Rozpoznawanie ich jest kwestią indywidualnej interpretacji, na którą wpływ mają także obrazy funkcjonujące w naszej podświadomości. Niedawno odkryliśmy hiszpańską firmę Nomon, która zbudowała swoją pozycję na rynku designu na projektowaniu nowoczesnych zegarów naściennych, a która posiada również swoją limitowaną linię mebli. Już na pierwszy rzut oka widać, że prezentowane modele to przedmioty unikatowe, produkty fantazji głównego projektanta José María Reiny. Można o nich powiedzieć wiele: że to nowoczesne, asymetryczne, wyrafinowane, eleganckie meble. W miarę przyglądania się im, odkrywaliśmy coraz to więcej nawiązań i wpływów.

Ekskluzywne, drewniane biurko Escritorio Nomon

Patrząc na nie, nie mogliśmy oprzeć się wrażeniu, że ich kształty są znajome, choć przecież ich wzór jest absolutnie wyjątkowy i nowoczesny. Spójrzmy bliżej na drewniany stolik Mesita, przypominający nieco rozłożysty kapelusz grzyba na malutkiej nóżce. Jest w nim coś, co może nas frapować – on nie ma prawa utrzymać się w pozycji pionowej na tak cienkiej podpórce! Jego tajemnica tkwi w niewidocznym przytwierdzeniu do ściany. Na podobne próby surrealiści wystawiali odbiorców swojej sztuki, igrając z uprzedzeniami i wywołując rozmaite skojarzenia.

Drewniany stolik nocny w nowoczesnym stylu Momentos Nomon

Drewniany stolik nocny w nowoczesnym stylu Mesita Nomon

Eleganckie meble i ich korelacje ze sztuką

Surrealizm jako prąd w sztuce jest tak naprawdę niejednorodnym zjawiskiem. Zaczęło się od Manifestu surrealizmu Andre Bretona z 1924 roku. Przez następne lata artyści kolejno dołączali do surrealistów i opuszczali ich grupę na skutek sporów ideowych, często też ci, których uznajemy dziś za surrealistów, kategorycznie odmawiali jakichkolwiek związków z tym kierunkiem. Dla każdego surrealizm, od francuskiego surréalisme, czyli w wolnym tłumaczeniu ‘ponad rzeczywistością’, był czymś innym – marzeniem sennym, niemożliwą maszyną lub nierzeczywistym kształtem. Formą, która pozornie nie miała sensu. Zaprzeczeniem racjonalizmu, który faworyzował prostą linię, prawidłowe (rzeczywiste) proporcje i logiczną organizację przestrzeni.

Szczególną rolę w historii surrealizmu odegrali hiszpańscy artyści, a dokładnie pochodzący z Katalonii Salvador Dali i Joan Miro. Być może stąd nasze skojarzenia z pracownią, której eleganckie meble powstają w Barcelonie?

Szkic „Oka czasu” autorstwa Dali

Nie sposób mówić o surrealizmie bez wspomnienia o twórczości najbardziej osławionego surrealisty, którego imię jest praktycznie tożsame z tym kierunkiem. Mowa oczywiście o Salvadorze Dali. Jego obrazy wywarły wielki wpływ na sztukę współczesną, a także popkulturę, zajmując stałe miejsce w powszechnej świadomości. Takim obrazem jest „Trwałość pamięci”, nazywany też po prostu „Cieknące zegary”. Nie ma chyba osoby, która nie kojarzyłaby pustynnego krajobrazu i zegarowych cyferblatów rozpuszczających się pod wpływem palącego słońca.

Salvador Dali „Trwałość pamięci”

Niewiele osób wie, że Dali poświęcał się nie tylko malarstwu: tworzył również surrealistyczne przedmioty codziennego użytku. Miniaturowy zegar-broszka „Oko czasu” to część kolekcji biżuterii, którą Dali zaprojektował dla swojej żony, Gali, w połowie XX wieku. Dali, który jest także autorem mebli równie niezwykłych jak on sam ¬– sofy w kształcie ust, krzesła na szpilkach czy telefonu z homarem zamiast słuchawki – był jednym z pierwszych designerów we współczesnym znaczeniu tego słowa. Uniezależnił przedmiot od funkcjonalności, a uczynił wyrazem swojej artystycznej wizji. Przedmiotom, które tworzył nadawał osobowość i wyposażał w ludzkie cechy, stąd krzesła i stoły, które mają ręce lub zegar-oko.

Od czasów Salvadora Dali do dnia dzisiejszego minęły całe epoki w designie, jednak udało mu się zostawić po sobie pewne podejście, które obserwujemy także we współczesnych markach. Tak mówią o sobie projektanci z Nomon: „Projektujemy i tworzymy oszałamiające wizualnie przedmioty, które przestają być wyłącznie akcesorium, a stają się głównym bohaterem.” Awangardowe projekty José María Reina wykraczają poza stereotypowe podejście do tematu ‘eleganckie meble’, a także kwestii materiałów. „Dowolny materiał, nawet najbardziej niestandardowy, może wyglądać wyrafinowanie, o ile zostanie potraktowany z obiektywizmem.” Dla Reiny na pierwszym miejscu znajduje się piękno przedmiotu, którego używamy codziennie.

Designerski wieszak Recibidor Nomon

Drugim ze wspomnianych artystów hiszpańskich jest Miró. Czy możemy znaleźć dwóch surrealistów, których twórczość równie mocno różniła się od siebie? Tam, gdzie Dali budował, symboliczną i nonsensowną, ale jednak narrację przy użyciu rozpoznawalnych obiektów, Miró operował wyłącznie kształtem i kolorem, a jego obrazy przypominają twórczość dziecka. On sam nie uważał się za surrealistę, choć Breton nazwał go „najbardziej surrealistycznym spośród nas wszystkich”. Jego inspirowane katalońską sztuką ludową abstrakcyjne formy to ucieczka od konwencjonalności.

„Hiszpańska tancerka” Joana Miró

Nowoczesna drewniana konsola z lustrem Recibidor Nomon

Ekskluzywna toaletka z lustrem Tocador Nomon

Pracownia Nomon otwarcie przyznaje, że ich eleganckie meble powstają z inspiracji dziedzictwem Katalonii, dlatego skojarzenia z Miró są jak najbardziej na miejscu. Proste formy o subtelnych asymetrycznościach, tak jak kształt nowoczesnej konsoli z lustrem Recibidor, przypominają uproszczone formy geometryczne Miró. Także kształt lustra i blatu konsoli, pozbawiony kątów prostych, przywodzi na myśl abstrakcyjne kompozycje. Jednocześnie konsola, choć skupia na sobie uwagę, emanuje spokojem, a nie ekspresyjnością, która cechuje malarstwo hiszpańskich surrealistów.

Niebanalne, jedyne w swoim rodzaju meble inspirowane światem sztuki, a równocześnie wytworne i eleganckie meble, które doskonale odnajdą się w nowoczesnym wnętrzu? Okazuje się, że to możliwe. Świat designu (i sztuki) nie przestaje zaskakiwać.